سعيد احمديان/ روزنامه جوان- با شروع فصل جديد نقل و انتقالات، قرارداد 15ميلياردي فوتباليست‌ها نهتنها يك شوخي نيست، بلكه واقعيتي است كه خيلي‌ها را شوكه كرده و رقم‌ها فراتر هم رفته و گفته مي‌شود يك مربي كه در سالهاي اخير با وجود دريافت بيشترين دستمزدها ناكام بوده است، با يكي از تيم‌هاي متمول ليگ برتري قرارداد سه سالهاي به مبلغ 50 ميليارد امضا كرده است و بي‌كيفيت‌ترين فوتباليست ايراني هم امروز پيشنهادي زير يك ميليارد روي ميز مدير باشگاه‌ها نمي‌گذارد، آن هم باشگاه‌هاي دولتي كه ريخت و پاش‌هايشان در قراردادهايي چند ميلياردي كه با بازيكنان چند ميليوني امضا مي‌كنند بيت‌المال و بودجه عمومي كشور پرداخت مي‌شود.
تا یک سال پیش صحبت از قرارداد ۱۵ میلیاردی فوتبالیست‌ها تنها یک شوخی بود، اگر بحث آن پیش می‌آمد، تصور می‌شد که یک سنگ بزرگ است که بازیکن جلوی پای باشگاه انداخته تا هر طور شده با توجه به پیشنهاد‌های دیگری که دارد، از تیمی که در آن است، جدا شود و پاپیچش نشوند. نمی‌خواهد به گذشته خیلی دور برگردیم؛ همین فصل پیش قرارداد تاپ‌ترین فوتبالیست در لیگ ایران ۳ تا ۴ میلیارد بود که تعداد کمی از بازیکنان لیگ برتری بودند که چنین پولی را دریافت می‌کردند و لقب گران‌ترین گرفته بودند. اما با شروع فصل جدید نقل و انتقالات، قرارداد ۱۵ میلیاردی فوتبالیست‌ها نهتنها یک شوخی نیست، بلکه واقعیتی است که خیلی‌ها را شوکه کرده و رقم‌ها فراتر هم رفته و گفته می‌شود یک مربی که در سالهای اخیر با وجود دریافت بیشترین دستمزدها ناکام بوده است، با یکی از تیم‌های متمول لیگ برتری قرارداد سه سالهای به مبلغ ۵۰ میلیارد امضا کرده است و بی‌کیفیت‌ترین فوتبالیست ایرانی هم امروز پیشنهادی زیر یک میلیارد روی میز مدیر باشگاه‌ها نمی‌گذارد، آن هم باشگاه‌های دولتی که ریخت و پاش‌هایشان در قرارداد‌هایی چند میلیاردی که با بازیکنان چند میلیونی امضا می‌کنند بیت‌المال و بودجه عمومی کشور پرداخت می‌شود.
بمب ۱۵۰ میلیونی!
در روز‌هایی که صحبت از قرارداد‌های چند میلیاردی در لیگ ایران است و خیلی‌هایشان قرارداد زیر یک میلیارد را کسر شأن خودشان می‌دانند، شاید بهتر باشد به گذشته برگردیم؛ به سالهای پایانی دهه ۷۰، به ۲۰ سال پیش، به سال ۷۹ روز‌هایی که قرارداد‌ها چند ده میلیونی بود و کمتر فوتبالیستی هم به ذهنش خطور می‌کرد که قرارداد بالای ۱۰۰ میلیون امضا کند. آن روزها، اما مهدی هاشمی‌نسب که این روزها روی نیمکت فولاد به‌عنوان دستیار جواد نکونام در سطح اول لیگ برتر حضور دارد، یکی از اولین فوتبالیست‌هایی بود که با قراردادی که آن زمان غیرمتعارف و کلان بود، از پرسپولیس به استقلال آمد. در حالی که آن روزها بهترین بازیکن پرسپولیس ۷۰ میلیون قرارداد داشت گفته شد هاشمی‌نسب با یک قرارداد ۱۵۰ میلیونی از تیم قرمز به تیم آبی پایتخت آمده است، هر چند علی فتح‌الله‌زاده با رد این مبلغ مدعی شد که با ۱۰۰ میلیون مدافع یاغی قرمز‌ها را به جمع آبی‌ها آورده است.
البته قرارداد هاشمی‌نسب آن روزها تنها یک استثنا بود و پرداخت مبلغ دو برابری نسبت به پولی که در آن سال‌ها به بهترین بازیکن فوتبال در کشورمان داده می‌شد، خروجی رقابت علی فتح‌الله‌زاده و امیر‌عابدینی مدیران آن روز‌هایی استقلال و پرسپولیس بود. این مدیران با توجه به اینکه هزینه سرخابی‌ها از بودجه دولت تأمین می‌شد، به اصطلاح خودشان برای ترکاندن بمب ابایی از این نداشتند که به یک بازیکن دو برابر مبلغی که آن فصل پول می‌گرفت، پیشنهاد بدهند!
کل‌کل‌هایی که قرارداد‌ها را میلیاردی کرد
فوتبال از چنین کل‌کل‌های مدیریتی بین باشگاه‌های دولتی در دو دهه اخیر ضربات زیادی خورده است، اگر در اواخر دهه ۷۰ فتح‌الله‌زاده و عابدینی به دنبال ترکاندن بمب بودند، ۱۱ سال بعد با آمدن محمدرویانیان به پرسپولیس و بازگشت دوباره فتح‌الله زاده به استقلال، شاهد بودیم که رقابت این دو مدیر برای جذب بازیکنان آن هم با دست بازی که برای دست‌اندازی به بیت‌المال داشتند، سبب شد تا در کمتر از ۱۰ سال، قرارداد فوتبالیست‌ها ۱۰ برابر شود
تا قبل از سال ۹۰ و پیش از آمدن محمد رویانیان از ستاد سوخت به باشگاه پرسپولیس، صحبتی از قرارداد‌های میلیاردی در فوتبال نبود. با حضور رئیس سابق ستاد سوخت در فوتبال، رقابت او با فتح‌الله‌زاده در استقلال بالا گرفت تا جایی که برای اولین‌بار در زمان حضور رویانیان در پرسپولیس بود که قرارداد‌های میلیاردی در فوتبال کشورمان باب شد و فتح‌الله‌زاده همتای او در استقلال هم در بستن قرارداد میلیاردی از همتایش در باشگاه پرسپولیس عقب نماند. رقابت این دو مدیرعامل و افزایش بی‌ضابطه قرارداد‌ها باعث شد تا این دو مدیر چند سال بعد به دادسرا فراخوانده شوند. البته در این بین باشگاه‌های دولتی دیگر مانند سپاهان هم قراردادهایشان دست کمی از سرخابی‌های پایتخت نداشت و در برخی موارد بیشتر هم بود، اما با توجه به اینکه روی این باشگاه حساسیت کمتری بود، اصفهانی‌ها با استفاده از بودجه دولتی به ریخت و پاش از بیت‌المال می‌پرداختند
سقف قرارداد کف قرارداد شد
هر چند رقابت غیر‌سالم باشگاه‌های صنعتی و سرخابی‌ها در دو دهه اخیر نقش زیادی در افزایش قرارداد‌ها داشته است، اما از نقش برخی قوانین خلق‌الساعه و غیرکارشناسی شده در به وجود آمدن چنین شرایطی هم نمی‌توان گذشت. قانون سقف قرارداد یکی از این قوانین بود که با بالا رفتن بی‌رویه رقم‌های قرارداد‌ها در لیگ برتر، اواخر دهه ۸۰، سازمان لیگ فوتبال برای مهار و کنترل قیمت فوتبالیست‌ها، این قانون را وضع کرد. طبق این قانون سقف قرارداد ۳۵۰ میلیون تومان تعیین شد و امضای قراردادی بیش از این مبلغ تخلف محسوب می‌شد. همانطور که پیش‌بینی می‌شد این قانون در همان ابتدای راه شکست خورد و نهتنها قیمت بازیکنان را کنترل نکرد، بلکه سبب افزایش آن و رواج زیرمیزی‌ها و درج رقم‌های غیر‌نادرست و کمتر از مبلغ واقعی در برگه قرارداد‌ها شد. به‌عنوان مثال سیدمهدی رحمتی سال ۸۹ قراردادی ۷۷۷ میلیون تومانی (غیر‌رسمی و ۴۴۴ میلیون تومان رسمی) با سپاهان منعقد کرد و چنین بازیکنانی کم نبودند.
این قانون که در اولین دوره حضور علی کفاشیان در فدراسیون فوتبال وضع شد، خیلی زود لغو شد کفاشیان در تازه‌ترین اظهارنظرش اعتراف تلخی در این رابطه داشته است: «اصلاً سقف قرارداد فایده‌ای نداشت. ما حواسمان روی میز بود، ولی نگو دوستان زیر میز با هم پول رد و بدل می‌کردند.» فریبرز محمود‌زاده، رئیس کمیته نقل و انتقالات سازمان لیگ هم درباره این قانون معتقد است: «سقف قرارداد تبدیل به کف قرارداد شد و ما به ازای درخواست بازیکنان از باشگاه‌ها با امتیازات ویژه و خاص به آن‌ها پرداخت می‌شود.»
۱۵۰ میلیون ۷۹ رسید به ۱۵ میلیارد ۹۹
حالا در سال ۹۹ و ۲۰ سال بعد از روز‌هایی که مهدی هاشمی‌نسب با قراردادی ۱۵۰ میلیونی از پرسپولیس به استقلال رفت، در فصل جدید نقل و انتقالات برای لیگ بیستم، قرارداد فوتبالیست‌ها صد برابر شده است و بازیکنان اسم و رسم‌دار، کمتر از ۱۵ میلیارد پیشنهاد نمی‌دهند و حتی یک فوتبالیست معمولی و سکو‌نشین هم کمتر از میلیارد پیشنهاد روی میز مدیر باشگاه نگذاشته است.
در چنین شرایطی به نظر می‌رسد راه‌حل مهار این گرانی افسار‌گسیخته فوتبالیست‌ها که منابع پرداخت قراردادشان از بیت‌المال تأمین می‌شود، نسخه محمد دادکان، رئیس سابق فدراسیون فوتبال است. او سال‌ها پیش در مصاحبه‌ای پیشنهادی در‌این‌باره مطرح کرده بود که به نظر می‌رسد راه اجرایی شدن آن حذف مدیران دلال و روی کار آمدن مدیران سالم و پاکدست برای حفاظت از بیت‌المال است.
دادکان گفته بود: «بهترین فوتبالیست ایران ۱۰۰ میلیون تومان هم نمی‌ارزد و با در نظر گرفتن تورم در نهایت باید مبلغ ۱۵۰ میلیون تومان را برای بهترین فوتبالیست در نظر بگیریم. بهترین مربی نیز به نظرم نباید ۵۰ میلیون تومان بیشتر دریافت کند. مطمئن باشید اگر روزی به فوتبال بازگردم یک سال آن را تعطیل می‌کنم. من پیش از انقلاب از پرسپولیس اخراج شدم و بعد از انقلاب نیز از فدراسیون فوتبال اخراجم کردند. من روی حرفم پافشاری می‌کنم و می‌گویم از این رقم بالاتر نباید به بازیکنان داد. شما مدیران را جمع می‌کنید و به آن‌ها می‌گویید قرارداد‌ها بالای ۱۰۰ میلیون تومان نباشد. اگر تمام مدیران با شما وفای به عهد کنند و دنبال بازیکن بالای ۱۰۰ میلیون نروند، دیگر نیازی به تعطیلی فوتبال نیست. حالا بازیکن می‌آید و می‌گوید من بیشتر می‌خواهم. برود خارج از کشور و آنجا بگیرد. چه ایرادی دارد؟»