سعید احمدیان/ روزنامه جوان- عکس‌های جمع کردن تشک کشتی توسط غلامرضا قصاب یکی از قدیمی‌ترین مربیان کشتی در خوزستان و بار کردن آن در یک وانت که تابستان امسال منتشر شد، یکی از غم‌انگیزترین تصاویر ورزش بود؛ تصاویری که البته حکایت تلخ حال و روز ورزش اول کشور است. حال و روزی که سبب شده است رئیس فدراسیون کشتی هر مجمعی می‌رود و هر جا که می‌نشیند، یک هشدار را تکرار کند، هشداری که معلوم نیست گوش شنوایی برای آن باشد، اما زنگ خطر را برای ورزشی که شماره یک کشور است به صدا در آورده است، طوری که اگر وضعیت همین طور پیش برود، باید تشک‌های رشته‌ای که قدمت تاریخی و طولانی در ایران دارد و بیشتر مدال‌های المپیک و جهانی را نسبت به بقیه رشته‌ها برای کشورمان آورده است، جمع شود. او از کاهش چشمگیر جمعیت کشتی‌گیر کشور می‌گوید که در دهه ۷۰ یک میلیون کشتی‌گیر بیمه شده در فدراسیون کشتی عضو بودند که امروز این میزان به ۴۵ هزار نفر کاهش یافته است.
بار‌ها تکرار می‌کند تا گوشی دست مدیران ارشد ورزش که در دهه‌های اخیر بودجه‌ها را ول کرده‌اند سمت یک رشته خاص، بیاید که راه را اشتباه رفته‌اند و به جای سرمایه‌گذاری بیهوده و ریختن پول‌های کلان به دهان رشته‌هایی که یکهزارم کشتی هم مدال و افتخار ندارند، باید هوای گوش شکسته‌های روی تشک را بیشتر داشته باشند، چراکه هر چه مدال و افتخار در میدان ورزشی بزرگ دنیاست را بچه‌های کشتی‌گیر به دست آورده‌اند. با وجود چنین رزومه‌ای که همواره سبب شده است افتخارات ورزش به سمت کفه کشتی سنگینی کند، اما خیلی وقت است کشتی لاغر و لاغرتر می‌شود.
از یک میلیون به ۴۵ هزار کشتی‌گیر رسیدیم
هشدار رئیس فدراسیون کشتی بیراه هم نیست، به خصوص که ایرانی‌ها همواره یکی از ضلع‌های مدعی کشتی دنیا بوده‌اند، چه در آزاد و چه فرنگی، رشته‌ای که قدمتی دیرینه در کشور دارد، آن هم رشته‌ای که تا سال ۱۳۱۸ به صورت پهلوانی با رسم و رسوم خاص ایرانی ادامه داشت، اما از این سال به بعد با مطرح شدن مقررات بین‌المللی، تغییر و تحولاتی در شیوه کشتی گرفتن و طرز لباس پوشیدن کشتی‌گیران پدیدار شد. در سال ۱۳۱۷ حمید محمودپور که دارای تحصیلات عالی تربیت بدنی از دانشگاه ترکیه بود به تعلیم کشتی در ایران پرداخت و اولین تشک کشتی از جنس اسفنج را در دانشسرای تربیت بدنی واقع در دروازه دولت تهران پهن کرد و فنون کشتی آزاد و فرنگی را آموزش داد. از سال ۱۳۱۸ تا امروز که در سال ۱۳۹۹ هستیم، ۸۱ سال می‌گذرد و بیش از هشت دهه است که کشتی به صورت نوین در کشورمان آموزش داده می‌شود و چندین هزار قهرمان و پهلوان در گوشه گوشه کشور رشد کرده و کشتی را به جایگاهی رسانده‌اند که ورزش شماره یک کشور است؛ رشته‌ای که بسیاری از مربیان سازنده و گمنام در سالن‌هایی که خیلی وقت‌ها کمترین امکانات را هم نداشته و روی یک تشک ساده، از بین بچه‌هایی که دوبنده‌های کشتی را پوشیده‌اند، استعداد‌ها را زیر ذره‌بین گرفته‌اند تا سال‌ها بعد همان بچه‌ها روی سکو‌های المپیک و جهانی برای کشورمان افتخار بیاورند و پرچم ایران را بالا ببرند.
اما در دو دهه گذشته چه اتفاقی افتاد که کشتی اینطور به گفته علیرضا دبیر دارد از سبد خانواده‌هایی که انتخاب اولشان برای فرزندشان فرستادنش به یک مدرسه کشتی بود، در حال حذف شدن است و سالن‌ها دارد خلوت و خلوت‌تر می‌شود. طوری که دبیر می‌گوید با ادامه این روند باید تشک‌های کشتی را جمع کرد: «اگر با همین سرعت نزولی پیش برویم، پنج تا ۱۰ سال آینده ورزش کشتی در ایران برچیده خواهد شد. ۷۳ درصد جمعیت کشورمان را جامعه شهری تشکیل می‌دهند که جامعه را از دست داده‌ایم، کشتی به سمت جامعه روستایی رفته و به این خاطر است که می‌گویم در سال‌های آینده کشتی در کشور جمع می‌شود.»
رسیدن جمعیت کشتی‌گیر از یک میلیون بیمه شده به ۴۵ هزار نفر در کمتر از ۳۰ سال، نشان از کاهش ۹۵ درصدی اقبال جامعه به کشتی است، یک زنگ خطر جدی، آن هم رشته‌ای که بالای ۹۰ درصد مدال‌هایمان در رقابت‌های المپیک به این رشته اختصاص دارد و با ادامه این وضعیت می‌توان از همین الان پیش‌بینی کرد با توجه به اینکه بار اصلی مدال‌آوری کاروان ایران در المپیک‌ها روی دوش کشتی‌گیرهاست، چشم‌انداز روشنی از مدال آوری در دوره‌های آینده المپیک نمی‌توان داشت، به خصوص که با بی‌توجهی‌هایی که نسبت به حفظ ظرفیت بزرگ کشتی در ایران صورت گرفته است، این رشته روی یک روند نزولی حرکت می‌کند و با خالی شدن سالن‌ها، کشتی سخت می‌تواند برای آینده پشتوانه‌سازی کند.
چرا کشتی به این وضعیت افتاد؟
هر چند در جذابیت برخی رشته‌ها مانند فوتبال و گرایش به آن در دهه‌های اخیر کمتر جای شک و شبهه‌ای است، اما به نظر می‌رسد سیاستگذاران ورزش هم نتوانسته‌اند از پتانسیل عظیمی که کشتی دارد محافظت کنند تا رشته‌ای که در هشت دهه گذشته از دیروز تا امروز قهرمانانی از جهان پهلوان تختی و عبدالله موحد گرفته تا حسن یزدانی، شرایط سختی را نسبت به روز‌هایی که جای سوزن انداختن روی تشک‌ها نبود، پشت سر بگذارد. در اینکه کشتی چرا به اینجا رسید دلایل مختلفی را می‌توان برشمرد، از عدم توجه به استعدادیابی و نداشتن برنامه توسعه تا بودجه حداقلی که برای کشتی از سوی متولیان ورزش در نظر گرفته می‌شود.
قطع شدن زنجیره فدراسیون‌ها و آموزش و پرورش که نقش زیادی در گرایش به کشتی و کشف استعداد‌ها دارد، به خیلی از رشته‌ها از جمله کشتی آسیب جدی زده و در دهه‌های اخیر برای بازگشتن رشته‌هایی مانند کشتی به روز‌هایی که علاقه‌مندان بیشماری داشت، توجه کمتری شده است. به گفته رئیس فدراسیون کشتی بازگشت تشک‌ها به آموزش و پرورش می‌تواند روند استعدادیابی را احیا کند: «با آموزش و پرورش تفاهمنامه داریم که به مدارس برویم و کانون‌های استعدادیابی کشتی را در آنجا راه‌اندازی کنیم و هیئت‌های کشتی استان‌ها باید برای استعدادیابی و افزایش کشتی‌گیران برنامه داشته باشند و بروند این تفاهمنامه را با آموزش و پرورش استان خود انجام دهند و کار را از مدارس شروع کنند.».
اما مهم‌ترین سنگ جلو پای کشتی را برای پرورش قهرمانان و پشتوانه‌سازی باید در کمبود بودجه جست‌وجو کرد. اختصاص بودجه نامتوازن از سوی وزارت ورزش و کمیته ملی المپیک به کشتی سبب شده است این رشته به گفته علیرضا دبیر منابع مالی محدودی برای اجرایی کردن برنامه‌هایش در بخش‌های مختلف داشته باشد: «در سال ۱۳۹۲ بودجه کشتی با دلار زیر ۳ هزار تومان حدود ۱۴ میلیارد تومان از سوی وزارت ورزش و ۵ میلیارد تومان از سوی کمیته ملی المپیک بود و بودجه کشتی در آن زمان جمعاً به حدود ۱۹ میلیارد تومان می‌رسید، اما امروز باید با حدود ۱۴ میلیارد تومان آن هم با دلار ۲۷ هزار تومان کار کنیم و نسبت به قبل بسیار چانه کشتی کوچک شده است.» این بودجه اندک در شرایطی است که برای رشته‌هایی مانند فوتبال که در دو دهه گذشته افتخاری نداشته است، همواره کمک‌ها و پاداش‌های چند میلیون دلاری از سوی دولتی‌ها در نظر گرفته می‌شود. با وجود بی‌توجهی مسئولان دولتی به کشتی که به اندازه افتخاراتش به آن بها نمی‌دهند، کشتی باید به سمت جذب سرمایه و اسپانسر‌ها حرکت کند تا بتواند بخشی از هزینه‌ها را از این طریق جبران نماید.
علاوه بر بحث فراموشی فرآیند استعدادیابی و بودجه اندک، نداشتن یک برنامه بلندمدت و نقشه راه برای توسعه کشتی از جمله مهم‌ترین ایراداتی است که نه تنها به کشتی بلکه به اکثر رشته‌ها وارد است. در این راستا فدراسیون کشتی در دوره جدید گویا در این باره با برنامه وارد شده است و با توجه به تفاهمنامه‌ای که با دانشگاه صنعتی شریف امضا شده، قرار است یک برنامه توسعه ملی کشتی تدوین شود. برنامه‌ای که قرار است با بررسی تجارب جهانی برنامه‌ریزی راهبردی ورزش در حوزه کشتی به ویژه در کشور‌های امریکا، روسیه، ژاپن و گرجستان اهداف کلان و عملیاتی کشتی ایران در دوره‌های زمانی پنج ساله، راهبرد‌ها و سیاست‌های توسعه کشتی در ایران از منظر نیروی انسانی و زیرساخت‌ها و منابع مالی موردنیاز تحقق برنامه را تدوین کند تا با اجرای این برنامه در کنار فاکتور‌های دیگر، تشک‌های کشتی برخلاف امروز که از سالن‌ها جمع می‌شوند، پهن شوند.