سعید احمدیان/ روزنامه جوان- ۲۹ دی ماه بود که از سند راهبردی فدراسیون کشتی تا سال ۲۰۲۸ رونمایی شد؛ سندی که هدف نهایی آن قهرمانی کشتی در المپیک ۲۰۲۸ لس‌آنجلس است. یک برنامه بلندمدت که در ورزش کشورمان کمتر به آن توجه شده؛ برنامه‌ای که از سوی کارشناسان برنامه و بودجه و دانشگاه شریف تدوین شده است. در گفتگو با امیر ثامنی از فارغ‌التحصیلان دانشگاه شریف که مسئولیت تدوین سند راهبردی کشتی را بر عهده داشته است، در این باره صحبت کرده‌ایم.
برنامه ۸ ساله فدراسیون کشتی برای قهرمانی در المپیک ۲۰۲۸ ماه گذشته رونمایی شد، در ابتدا چه شد که فدراسیون کشتی به سمت تدوین چنین برنامه‌ای رفت، به خصوص که سال‌هاست یکی از ضعف‌های ورزش نداشتن برنامه‌ای با افق کوتاه‌مدت یا بلندمدت است.
از یک سال و هفت ماه پیش که آقای علیرضا دبیر به عنوان رئیس فدراسیون کشتی انتخاب شدند، برای تدوین یک برنامه عزم داشتند تا فرایند‌های مربوط به فدراسیون را بر ریل برنامه‌ریزی استوار کنند. با توجه به این تصمیم از دانشگاه شریف که پیش از این سابقه نگارش برنامه توسعه در شهرداری را داشتند، دعوت کردند که در حوزه کشتی هم کمک کنند و از دانش برنامه‌ریزی در این زمینه استفاده شود. از آن روز این فرایند آغاز شد. وقتی به فدراسیون مراجعه کردیم که برنامه‌هایشان را در اختیار ما قرار بدهند، هیچ چیزی نبود و همانطور که آقای دبیر اشاره کرده‌اند، کشتی حتی یک برگ هم برنامه نداشت. حتی از هیئت‌های استانی کشتی خواستیم آمار کشتی‌گیران، مربیان و تشک‌ها را به ما بدهند، اما آماری نداشتند که برای ما ارسال کنند. از ۳۱ هیئت استانی سه یا چهار استان بودند که به صورت ناقص به ما اطلاعات دادند. واقعاً با فقر شدید آمار و اطلاعات روبه‌رو بودیم. چه در داخل فدراسیون و چه در حوزه پژوهشی با توجه به فقر آمار و اطلاعات و دیتا در حوزه کشتی مواجه بودیم و پژوهش خاصی چه عددی و کیفی درباره کشتی موجود نبود. به همین خاطر مجبور شدیم به مصاحبه با پیشکسوتان و صاحب‌نظران حوزه کشتی اتکا کنیم تا نظراتشان را جویا شویم و با تحلیل محتوایی که از دل این مصاحبه‌ها درباره ضعف و قوت‌ها و نیاز‌های کشتی صورت می‌گرفت، به نتایجی برسیم. شیوع کرونا، اما کارمان را تحت تأثیر قرار داد. قرار بود شش ماه پیش از سند راهبردی فدراسیون رونمایی شود، اما به دلیل این بیماری عقب افتاد.
در مصاحبه‌هایی که با صاحب‌نظران کشتی داشتید، روی چه محور‌هایی این مباحثه برای رسیدن به یک تصویر کلی از وضعیت کشتی و آینده‌ای که می‌خواهید تدوین کنید، شکل گرفت؟
با حدود ۳۵ نفر از پیشکسوتان، قهرمانان، صاحب‌نظر‌ها و ... مصاحبه صورت گرفت و چند سؤال به صورت مشترک از همه این افراد پرسیده شد. کشتی با چه چالش‌هایی روبه‌روست؟ شما با توجه به پتانسیل کشتی چه چشم‌اندازی برای این ورزش قائل هستید و چه راهکار‌هایی را برای تحول در کشتی پیشنهاد می‌دهید؟ بر اساس این سه محور سؤالاتمان را مطرح کردیم و نظرات را جویا شدیم و در نهایت پس از پالایش این مصاحبه‌ها به ۴۰ مسئله اصلی که کشتی با آن درگیر است، رسیدیم. مسائلی که کشتی در حوزه‌های مختلف مانند زیرساختی، مشکلاتی در خود فدراسیون و هیئت‌ها وجود داشت از جمله این موارد بود. در نهایت به شش مسئله بنیادی کشتی رسیدیم که ام‌المسائل این ورزش هستند.
ام‌المسائل کشتی چه بود؟ درباره این ۶ مسئله می‌خواهیم توضیحات بیشتری برایمان بدهید.
اولین مسئله جمعیت پایین کشتی‌گیرهاست. ورود کشتی‌گیر به رده‌های نونهال و نوجوان کمتر شده است، اما میزبان خروجی زیاد شده و خیلی‌ها از کشتی خارج می‌شوند. دومین مسئله بی‌برنامگی و قانون‌گریزی نهادینه شده در درون فدراسیون کشتی است که بخش‌هایی مانند چرخه انتخابی ملی‌پوشان و حتی کادر فنی را در بر می‌گیرد و طبق این سند پیش‌بینی شده که بر اساس مؤلفه‌های مشخص و معینی و چارچوب‌های خاصی مربیان تیم ملی مشخص شوند. سومین مسئله کمبود مالی مورد نیاز برای توسعه کشتی است، همانطور که آقای دبیر هم در مصاحبه‌شان اشاره کرده‌اند از ۱۲۵ میلیاردی که کمیته ملی المپیک دریافت کرده است، تنها ۳ میلیارد آن به کشتی رسیده است. این در حالی است که در المپیک همه انتظارات برای کسب مدال بر دوش کشتی است و نیازمند این است که کشتی علاوه بر منابع دولتی، از منابع دیگری مانند اپ کشتی، اسپانسر‌های مختلف، تبلیغات محیطی و ... استفاده کند. مسئله چهارم تضعیف برند کشتی است و الان کشتی‌گیران را در سطح جامعه نمی‌شناسند، این به خاطر شخصیت خود کشتی‌گیران و هم به دلیل کم‌توجهی رسانه‌هاست. راه‌اندازی برنامه طلایی در شبکه سوم تلویزیون، توجه ویژه رسانه‌ها به خبر‌های کشتی، ساختن انیمیشن، ساخت برنامه تلویزیونی استعدادیابی کشتی از جمله برنامه‌هایی است که برای حل این مسئله مورد توجه فدراسیون است که با حضور اسپانسر‌ها کلید می‌خورد. مسئله بعدی ضعف اساسی در حوزه آموزشی کشتی چه برای کشتی‌گیران و چه برای مربیان است. مورد آخر هم بحث افت تکنیکی و تاکتیکی کشتی در کشورمان است. در حال حاضر واقعاً کشتی‌گیر تکنیکی در ایران کم داریم، یک زمان رسول خادم فن مخصوص خودش را که به آن بزکش می‌گفتند، داشت، اما الان کشتی‌گیران ما در این زمینه با مشکل روبه‌رو هستند. این در حالی است که برخلاف ایران در سایر کشورها، کشتی‌گیر بر اساس آنالیزی که صورت می‌گیرد با یک تاکتیک مشخص وارد تشک می‌شود. یکی از برنامه‌هایی که پیش‌بینی شده است حضور تیم‌های آنالیز در تمرینات است که با آنالیز رقبا، ملی‌پوشان کشتی با توجه به ضعف‌هایی که از رقبایشان شناسایی می‌شود، با تاکتیک‌هایی برای حضور در مسابقه آماده شوند که شانس پیروزی‌شان را بالا ببرد.
و با توجه به این مشکلات، چشم‌انداز کشتی تدوین شد که در یک پروسه ۸ ساله قهرمان المپیک شویم، چطور به این هدف رسیدید؟ هدف بزرگی است و البته بلندپروازانه.
به شش مسئله اصلی کشتی که رسیدیم باید یک پاسخ برای آن پیدا می‌کردیم و از دل این مصاحبه‌ها به یک چشم‌انداز اولیه رسیدیم که اهالی کشتی متفق‌القول بودند که می‌شود با یک برنامه‌ریزی بلندمدت و کوتاه‌مدت در کشتی به جا‌هایی برسیم تا از این حالت سینوسی که در یک المپیک مدال بگیریم و در یک المپیک مدال نگیریم خارج شویم و به یک ثبات برسیم. با توجه به مصاحبه‌ها یک چشم‌انداز جسورانه که قرار گرفتن کشتی در رده اول المپیک در سال ۲۰۲۸ بود، ترسیم شد و همه اتفاقاتی که باید برای رسیدن به این هدف در حوزه‌های مختلف مدیریتی، پشتیبانی، هیئت‌های کشتی، آموزش مربیان، مدرسان و داوران و ... بیفتد و چه تحولاتی صورت بگیرد را از دل مصاحبه‌ها بیرون آوردیم و به اطلاع اهالی کشتی رساندیم. حدود ۱۰۰ اقدام در این سند راهبردی آمده است که باید انجام شود. یکسری اهداف کمی هم مشخص شده است که سنگ عیار فدراسیون در دوره‌های زمانی مختلف است، به عنوان مثال مشخص کردیم که در مسابقات جهانی سال ۲۰۲۷ باید قهرمان جهان شویم، به خصوص که تجربه نشان داده است کشوری که در سال قبل از المپیک قهرمان می‌شود، در المپیک هم می‌تواند در رده اول قرار بگیرد. همچنین در سند راهبردی پیش‌بینی شده که در سال ۲۰۲۳ و قبل از المپیک ۲۰۲۴ پاریس یکی از رتبه‌های اول و دوم را در اختیار داشته باشیم و در جهانی ۲۰۲۲ پیش‌بینی شده که تیم سوم جهان باشیم.
برای تنظیم این برنامه علاوه بر مصاحبه‌هایی که با اهالی کشتی داشتید، برنامه‌های کشور‌های صاحب سبک و موفق دنیا در کشتی هم بررسی شده است تا از آن‌ها الگو گرفته شود؟ تیمی که این سند را تدوین کرد، چه کسانی تشکیل می‌دادند؟
این کار صورت گرفت و برنامه اتحادیه جهانی کشتی برای ۲۰۲۴ که خیلی مجمل است ترجمه شد. برنامه کشتی امریکا را مرور کردیم. با اینکه کشور‌های دنیا برنامه اصلی‌شان را در سایت نمی‌گذارند، اما تا جایی که ممکن بود درباره برنامه‌های راهبردی که در کشور‌های مختلف اجرا می‌شود، از طریق اطلاعاتی که در اینترنت بود، مواردی را استخراج کردیم تا از آن در تنظیم سند راهبردی استفاده کنیم. این برنامه یکی از ویژگی‌هایی که دارد، پژوهش‌محور بودن آن است که خیلی‌ها درگیر تنظیم آن بودند. حدود ۱۰ نفر از بچه‌های دانشگاه شریف و کارشناسان سازمان برنامه و بودجه و حوزه‌های مختلف مانند برنامه‌ریزی راهبردی، اقتصاد و ... در تدوین این سند همکاری کردند که با اجماع نظراتشان و پژوهش‌هایی که صورت گرفت، سند راهبردی تنظیم شد.
اشاره کردید که برای تهیه این برنامه سراغ سایر فدراسیون‌ها رفتید، اما هیچ کدام از فدراسیون‌ها برنامه‌های بلندمدت یا کوتاه‌مدت نداشتند و ۲ فدراسیون تنها برنامه اعزام‌هایشان را داشتند!
بله، در جلسه‌ای که با مسئولان وزارت ورزش به عنوان متولی اصلی ورزش کشور داشتیم، اعلام کردند وقتی از فدراسیون‌های مختلف برنامه خواسته‌اند، هیچ فدراسیونی برنامه مدون بلندمدت یا کوتاه‌مدتی نداشته و تنها چند فدراسیون چند برگه برنامه اعزامی را ارائه کرده‌اند. این در حالیست که صد سال است در ایران نظام برنامه‌ریزی توسعه‌ای داریم و اولین برنامه توسعه در سال ۱۳۲۷ تنظیم شده، اما تا به الان که در سال ۱۳۹۹ هستیم در حوزه ورزش هیچ کاری در بخش برنامه‌ریزی نکرده‌ایم و ورزش کاملاً مبتنی بر شخص پیش رفته و شخص محور بوده است. کشتی به عنوان ورزش اول، اولین رشته‌ای است که برنامه‌محور می‌شود و پس از تدوین سند راهبردی هشت ساله به دنبال نوشتن برنامه ۲۰ ساله ورزش کشتی هستیم.
و سؤال پایانی، ضمانت اجرایی این برنامه چیست و چه تدبیری اندیشیده شده که رئیس بعدی هم که آمد آن را اجرا کند، به خصوص با تغییراتی که در سطح مدیریت فدراسیون‌ها صورت می‌گیرد. هر مدیر چارچوب و سبک خاص خودش را دارد و ممکن است برنامه‌های رئیس قبلی با وجود تلاش‌ها و پژوهش‌هایی که برای نوشتن آن صورت گرفته، کنار گذاشته شود و اجرایی نشود.
اين مشکل متناوب همه برنامه هاي طرح ريزي شده در کشور و نه تنها حوزه ورزش و کشتي است. از برنامه هاي توسعه که برنامه ميان مدت کشور است، بالاتر نداريم اما آقاي احمدي نژاد برنامه چهارم توسعه را اجرا نکرد و گفت اين خمير کاغذ است. ضمانت اجرایی سند کشتی به این برمی‌گردد که رئیس بعدی که به جای آقای دبیر می‌آید آیا قائل به برنامه است یا نه؟ واقعیت این است که همه چیز به سبک و روش رئیس بعدی بستگی دارد.