سعید احمدیان/ روزنامه جوان- «ورزش برای همه» یا همان ورزش همگانی، یک بازی دو سر برد است، هم افزایش بهره‌روی را به همراه دارد و هم به کاهش هزینه‌های درمانی کمک می‌کند و شاخص‌های سلامتی را بالا می‌برد. با توجه به چنین مزایایی توجه به توسعه ورزش همگانی از جمله برنامه‌های اولویت‌دار در کشور‌های جهان است که علاوه بر بودجه قابل توجهی که برای این بخش در نظر گرفته می‌شود، برنامه‌هایی جامع و اصولی منطبق بر فاکتور‌هایی که به بالا بردن موفقیت و کارایی کمک می‌کند، اجرا می‌شود. با این حال همه کشور‌های دنیا با توجه به سرمایه‌گذاری و اهمیتی که به ورزش همگانی می‌دهند، با چالش‌های کم یا زیادی روبه‌رو هستند.
بی‌تحرکی، چهارمین عامل خطر مرگ در جهان
اگرچه همه‌گیری کرونا در دو سال اخیر سبب شده که ورزش همگانی نیز مانند خیلی از بخش‌های دیگر با موانعی با توجه به ممنوعیت اجتماع‌ها و تعطیلی باشگاه‌های ورزشی روبه‌رو شود، اما سازمان بهداشت جهانی یکی از سازمان‌هایی است که در این زمینه برنامه‌های گسترده‌ای را اجرا می‌کند. ترویج ورزش برای همه یک توصیه سیاست‌محوری در برنامه اقدام جهانی ۲۰۳۰- ۲۰۱۸ WHO برای افزایش فعالیت بدنی است و به همین خاطر با توجه به توصیه سازمان بهداشت جهانی، تسهیل همکاری بین ورزش، بهداشت و سایر بخش‌ها برای ارتقای سلامت عمومی ضروری است. دستورالعمل‌های WHO توصیه می‌کند که همه افراد به طور منظم برای مزایای سلامت روانی و جسمی فعال باشند، بزرگسالان باید حداقل ۱۵۰ تا ۳۰۰ دقیقه فعالیت هوازی متوسط تا شدید در هفته داشته باشند و کودکان و نوجوانان به طور متوسط ۶۰ دقیقه در روز ورزش کنند.
کارشناسان سازمان بهداشت جهانی از ۱۹ کشور اخیراً برای بحث در مورد شبکه‌سازی و شناسایی هم‌افزایی و واگرایی‌های مهم بین ورزش و سلامت گرد هم آمدند و توصیه‌هایی را در مورد تشویق به فعالیت بدنی به عنوان تقویت‌کننده سلامت شناسایی کردند که شامل موارد زیر بود. یکی از این عوامل بی‌تحرکی است، که عامل اصلی بیماری‌های غیرواگیر و چهارمین عامل خطر مرگ در جهان است. بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت منطقه اروپا، سالانه بیش از ۸ میلیون نفر به دلیل فعالیت بدنی ناکافی در دنیا فوت می‌شوند.
هانس وستربک، عضو مؤسسه سلامت و ورزش دانشگاه ویکتوریای ملبورن استرالیا و روشل ایمه عضو مدرسه علوم، روانشناسی و ورزش دانشگاه فدراسیون بالارات استرالیا در تحقیقی به نکات قابل تأملی درباره عدم تحرک در جوامع اشاره کرده‌اند. در این مقاله آمده است: جمعیت کشور‌های توسعه‌یافته و همچنین کشور‌های در حال توسعه به طور فزاینده‌ای غیرفعال می‌شوند و نسبت فزاینده‌ای از جمعیت، دستورالعمل‌های فعالیت بدنی (PA) را رعایت نمی‌کنند. این امر منجر به تبدیل شدن اضافه وزن و چاقی به عامل خطر اصلی برای بیماری در کشور‌های توسعه‌یافته مانند ایالات متحده امریکا و استرالیا شده است. عدم تحرک بدنی با بیماری‌های مزمن مختلف و مرگ‌های زودهنگام مرتبط است و افزایش بیماری‌های مزمن و پیری جمعیت، فشار شدیدی را بر هزینه‌های سلامت وارد می‌کند و هزینه تخمینی محافظه‌کارانه عدم فعالیت بدنی در سطح جهان روی سیستم‌های مراقبت بهداشتی ۵۴ میلیارد دلار است.
این در حالی است که در این مقاله آمده است مزایای سلامتی (جسمی، روانی و اجتماعی) و تحصیلی که با شرکت در ورزش حاصل می‌شود، پیامد‌های اقتصادی قابل توجهی دارد. بر اساس تحقیقی که در استرالیا توسط گروه مشاوره بوستون در سال ۲۰۱۷ انجام شد، تخمین‌زده شد که اگر استرالیا به جلوگیری از روند عدم تحرک و چاقی جمعیتش توجه و برای کاهش آن برنامه‌ریزی کند، می‌تواند تا سال ۲۰۳۶ به مزایای قوی اقتصادی، بهداشتی، آموزشی و اجتماعی دست پیدا کند. این مزایا عبارتند از: «تقریباً ۱۲ میلیارد دلار فعالیت اقتصادی اضافی در هر سال نسبت به آنچه بدون اقدام برای کاهش تحرک جمعیت به دست می‌آید، ۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار بهبود بهره‌وری سالانه به دلیل نیروی کار مولدتر و متعهدتر، ۹ میلیارد دلار سود خالص سلامتی با کاهش بروز سالانه بیماری‌های مزمن و مرگ و میر زودرس.»
موانع پیش رو و راه‌حل‌های افزایش فعالیت بدنی در جهان
با وجود چنین مزایایی امروزه امکان شرکت افراد در فعالیت بدنی نابرابر و ناعادلانه است و دکتر ژوزانا جاکاب، معاون مدیرکل سازمان جهانی بهداشت گفته است: «این نابرابری در طول همه‌گیری کووید-۱۹ بدتر شده است.» به همین خاطر WHO خواستار فرصت‌های بهتر و عادلانه‌تر برای فعالیت بدنی برای بهبود سلامت است.
اگر جمعیت جهان فعال‌تر بود، می‌توان از مرگ ۵ میلیون نفر در سال جلوگیری کرد. با این حال، بسیاری از افرادی که به دلیل بی‌تحرکی فوت می‌کنند، در مناطقی زندگی می‌کنند که دسترسی کم یا بدون دسترسی به فضا‌هایی دارند که می‌توانند با خیال راحت راه بروند، بدوند، دوچرخه‌سواری کنند یا در فعالیت‌های فیزیکی دیگر شرکت کنند. در جایی که فرصت‌ها هم وجود دارد، ممکن است برای رفع نیاز‌های افراد مسن‌تر یا افراد دارای معلولیت فرصت امکان ورزش ایجاد نشده باشند. آمار WHO نشان می‌دهد که از هر چهار بزرگسال یک نفر و از هر پنج نوجوان چهار نفر در حال حاضر فعالیت بدنی کافی ندارند. زنان کمتر از مردان فعال هستند، با بیش از ۸ درصد اختلاف در سطح جهانی (۳۲ درصد مردان در مقابل ۲۳ درصد زنان.) افراد در کشور‌های با درآمد بالا در مقایسه با کشور‌های با درآمد متوسط (۲۶ درصد) و کم درآمد (۱۶ درصد) غیرفعال‌تر (۳۷ درصد) هستند. برای افزایش این آمار و بالا بردن فعالیت ورزشی در سطح دنیا، دکتر فیونا بول، رئیس واحد فعالیت بدنی سازمان بهداشت جهانی از صنایع، جامعه مدنی و دولت‌ها و همچنین آژانس‌های سازمان ملل خواسته است که چشم‌اندازی مشترک برای ایجاد جوامع فعال‌تر از طریق ورزش، پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و بازی ایجاد کنند.
بر اساس توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی، سه اقدام کلیدی برای کمک به افزایش مشارکت وجود دارد: «۱- مشارکت قوی‌تر در بین بخش‌ها برای ارائه برنامه‌ها، خدمات و ایجاد محیط‌های ایمن مؤثر که همه را درگیر و حمایت می‌کند تا فعال باشند.۲- ساختار‌ها و مقررات حاکمیتی قوی‌تر برای اطمینان از حمایت از فعالیت بدنی ایمن و برنامه‌های فراگیر و ورزش. ۳- مکانیسم‌های تأمین مالی گسترده‌تر، عمیق‌تر و نوآورانه‌تر برای ایجاد سیستم قوی پایدار که می‌تواند فرصت فعالیت بدنی و ورزش را برای همه سنین و توانایی‌ها فراهم کند.»
البته برای مؤثر بودن چنین اقداماتی، جامعه جهانی باید موانع کلیدی محدودکننده پیشرفت جهانی مبارزه با بی‌تحرکی را که سه عامل استفاده ناکافی و ناکارآمد از منابع، ناکافی بودن قوانین و چارچوب‌های نظارتی و یک سیستم تحویل پراکنده از سیاست، مشارکت و اجرا هستند، از پیش رو بردارد. با انجام چنین برنامه‌هایی که در برنامه اقدام جهانی ۲۰۳۰- ۲۰۱۸ WHO در مورد فعالیت بدنی گنجانده شده است، این سازمان امیدوار است که افزایش ۱۵ درصدی فعالیت بدنی افراد در سطح جهان تا سال ۲۰۳۰ عملی شود.