سعید احمدیان- همسایه جنوب غربی ایران، پائیز امسال میزبان یکی از مهم‌ترین رقابت‌های ورزشی دنیاست، جام‌جهانی فوتبال، رقابتی که سبب شده همه نگاه‌ها در یک دهه گذشته به قطر باشد، کشوری با تنها 11 هزار و 586 کیلومتر مربع وسعت که حتی از نصف مساحت استان تهران و البزر هم کمتر است! آنها در شرایطی آبان و آذرماه امسال میزبان جام‌جهانی 2022 هستند که با سرمایه‌گذاری بزرگی که انجام داده‌اند به دنبال برگزاری بهترین جام‌جهانی تاریخ هستند. رقابتی که البته به گفته رئیس کمیته برگزاری جام‌جهانی 2022 سود اقتصادی حدود 20 میلیارد دلاری برای حاکمان دوحه خواهد داشت. این رقم 11 درصد تولید ناخالص داخلی قطر را در 2019 تشکیل می‌دهد.
با توجه به برگزاری چنین رویداد مهمی، کشورمان نیز می خواهد در برپایی آن سهمی داشته باشد و مسئولان دولتی و فدراسیون فوتبال در 5 سال گذشته بارها وعده مشارکت در جام‌جهانی 2022 را داده‌اند و حتی از امضای تفاهم‌نامه با قطری‌ها خبر داده اند. در ماه‌های اخیر هم با توجه به نزدیک شدن زمان جام‌جهانی تلاش مسئولان ایرانی برای سهیم‌شدن در سود اقتصادی حاصل از این مسابقات بیشتر از همیشه شده است و حتی پای رئیس جمهور هم به میان آمده و ابراهیم رئیسی در سفر ماه گذشته به دوحه، در این رابطه با امیر قطر رایزنی‌هایی را انجام داده است تا از ظرفیت های ایران برای کمک به میزبانی قطر در جام‌جهانی استفاده شود.
در این مسیر از کیش و قشم به عنوان دو جزیره نزدیک به دوحه که از امکانات مناسبی برخوردار هستند برای سهیم‌شدن در پشتیبانی از جام‌جهانی قطر نام برده می شود. در حالی 5 سال پیش صحبت از میزبانی از اردوهای تیم‌های حاضر در جام‌جهانی در کیش بود که با توجه به بلندپروازانه بودن این رویا، حالا صحبت از پذیرش گردشگران خارجی در ایام جام‌جهانی در جزایر کیش و قشم با توجه به ظرفیت محدود اقامتی در دوحه است.
وعده‌ای که غیرممکن بود
اولین بار 5 سال پیش مهدی تاج رئیس وقت فدراسیون فوتبال از همکاری با قطری‌ها برای برگزاری جام‌جهانی خبر داد. تاج 13 آذر 96 گفت:«با رئیس فدراسیون قطر صحبت داشتیم. شاید آنها در کیش روی زمین‌ها سرمایه گذاری کنند و در جام‌جهانی استفاده کنند.»
غلامحسین مظفری مدیرعامل سابق سازمان منطقه آزاد کیش هم دی ماه ۹۸ در مورد میزبانی از برخی تیم‌های حاضر در جام‌جهانی قطر گفت: «با مهدی تاج رئیس تازه مستعفی فدراسیون فوتبال جلسات متعددی را برگزار کردیم و با هدف آماده‌سازی شرایطی برای تمرین تیم‌ها و مشارکت در برگزاری جام‌جهانی، به توافقاتی رسیده‌ایم» .طبق اظهارات صورت گرفته از سوی غلامحسین مظفری، قرار بود دو تا سه کمپ تمرینی در کیش آماده شود که میزبانی از برخی تیم‌های حاضر در جام‌جهانی صورت بگیرد.
در شرایطی در آن روزها مقامات ایرانی اصرار بر اردو زدن تیم‌های حاضر در جام‌جهانی در کیش داشتند که این جزیره از امکانات کافی هم برخوردار نبود، امکاناتی که بتواند میزبان تیم های راه‌یافته به جام‌جهانی قطر باشد. کیش هم اکنون دارای دو زمین فوتبال چمن است، استادیوم شماره یک المپیک کیش با مساحت 23 هزار و 710 مترمربع واقع در میدان المپیک با گنجایش بیش از 8 هزار نفراست که وضعیت چمن آن دارای شرایط و کیفیت ممتازی نیست و نیازمند رسیدگی جدی است.زمین فوتبال شماره دو المپیک هم دارای چمنی با مساحت تقریبی 9 هزار و 500 مترمربع است که در کنار استادیوم شماره یک واقع شده است.علاوه بر این دو زمین، مجموعه ورزشی المپیک کیش دارای سه زمین در مجموعه چمن مصنوعی است که امکان استفاده به عنوان یک زمین بزرگ فوتبال را دارد و این زمین با مساحت تقریبی 7 هزار و 550 مترمربع درکناراستادیوم شماره یک و روبروی مجموعه تنیس المپیک قرار گرفته است.
البته امکانات نه چندان کافی کیش برای میزبانی تیم های جام‌جهانی مانع اصلی نبود و توجه به قوانین جام‌جهانی، تیم‌های حاضر در قطر، امکان و زمان اردو زدن در کشورهای دیگر را نیز ندارند.طبق قوانین فیفا، تمام ۳۲ تیم حاضر در جام‌جهانی باید در کشور میزبان مستقر باشند، پنج روز پیش از نخستین بازی خود در کشور میزبان مستقر شوند و حین برگزاری مسابقات هم، حق خروج از محل برگزاری مسابقات را ندارند. علاوه بر این هشت تیم گروه‌های A و B اولین بازی خود را باید روز ۲۱ نوامبر (۳۰ آبان) انجام دهند و [جز قطر میزبان]حتی فرصتی برای تمرین در کشور خودشان را هم ندارند. هشت تیم پایانی گروه‌های G و H نیز نخستین بازی خود را ۲۵ نوامبر (۴ آذر) برگزار خواهند کرد که در بهترین حالت ۹ روز پیش از شروع جام‌جهانی با اضافه شدن بازیکنان لژیونر، تکمیل خواهند شد. با توجه به این مسئله فرصتی وجود ندارد که تیم‌ها پیش از جام‌جهانی بخواهند در کشور دیگری، اردوی آماده‌سازی خود را برگزار کنند.در چنین شرایطی اردو زدن کشورهای دیگر در ایران با وجود وعده‌هایی که برخی مسئولان در سال‌های گذشته داده‌اند، منتفی است.
پذیرش مسافران اضافه جام‌جهانی!
در چنین شرایطی مسئولان کشورمان روی اقامت توریست ها و تماشاگران خارجی در کیش و قشم برای مشارکت در جام‌جهانی و بهره‌بردن از سود اقتصادی این مسابقات حساب باز کرده‌اند. به خصوص که قطری‌ها با وجود تمام تلاشی که انجام داده اند با مشکلاتی هم در این زمینه روبرو هستند. پیش بینی می شود نزدیک به یک و نیم میلیون توریست در ایام جام‌جهانی برای تماشای رقابت‌ها وارد دوحه شوند، عددی که با توجه ظرفیت محدود اماکن اقامتی قطر پذیرایی از این تعداد توریست را به یکی از دغدغه‌های مسئولان برگزاری جام‌جهانی بدل کرده است.
دی ماه گذشته خبرگزاری اسوشیتد پرس در گزارشی نوشت:«نظرسنجی‌ها و بررسی مقامات دوحه از مسافران دوره‌های گذشته جام‌جهانی نشان می دهد قطری‌ها انتظار دارند ۸۵۰ هزار گردشگر خارجی، به دنبال محلی برای سکونت باشند. برگزار کنندگان جام‌جهانی هم معتقدند یک میلیون و 200 هزار تماشاگر در این کشور حضور خواهند یافت. جدیدترین آمار مسئول گردشگری قطر حکایت از این دارد که کشور ۳۳ هزار و ۲۹۸ اتاق در هتل‌ها و هتل آپارتمان‌هایش دارد.از طرف دیگر کشتی‌های کروزی که در طول تورنمنت در دوحه لنگر خواهند انداخت، ۴ هزار کابین خواهند داشت. در حالی که در گذشته گفته شده بود چادر زدن در بیابان ها مشکل اسکان برخی از مسافران را حل خواهد کرد، طبیعتا چنین چیزی برای همه مسافران خوشایند نیست. حتی کمیته عالی جام‌جهانی در قطر می گوید چنین چیزی در حد یک سنت مهمان نوازی قطری‌ها باقی خواهد ماند و حساب ویژه‌ای روی آن به عنوان راهکاری برای کمبود سکونتگاه باز نخواهد شد.
در این شرایط، احتمالا ورود و خروج از قطر در طول برگزاری مسابقات، تنها راهکار برای خیلی از مسافران باشد. چیزی که قطعا به هزینه تماشای مسابقات می افزاید و سناریوی ایده‌آلی محسوب نمی شود. رفع تحریم‌های اقتصادی و برداشتن موانع دیپلماتیک و ارتباطی علیه دوحه توسط رقبای این کشور در حاشیه خلیج فارس، این فرصت را فراهم می کند تا هواداران از ریاض یا دبی که حدود یک ساعت و نیم با تنها فرودگاه بین المللی قطر فاصله دارند، در رفت و آمد باشند و بدین صورت در کشورهای همسایه ساکن شوند.»
علاوه بر گزینه‌هایی مانند ریاض و دبی، به گفته مقام‌های ایرانی فاصله کوتاه دوحه با کیش و قشم می تواند زمینه حضور گردشگران جام‌جهانی را برای اقامت در ایران با توجه به کمبود امکانات اقامتی در دوجه فراهم کند.فاصله جزیره کیش تا قطر ۲۷۰ کیلومتر کیلومتر است که مدت زمان مسافرت از این جزیره به دوحه با هواپیما حدود ۴۰ دقیقه و با کشتی پنج تا ۶ ساعت است.
در همین رابطه مسیح‌الله صفا رییس جامعه هتلداران کیش اول آذر 1400 درباره تمهیدات صورت گرفته برای میزبانی از مسافران جام‌جهانی، به خبرگزاری ایسنا اینطور توضیح داد:«باید ظرفیت اقامت و پذیرایی را در جزیره کیش افزایش دهیم. قول می‌دهیم چهارهزار اتاق برای دوران جام‌جهانی، آماده کنیم. اگر تیم‌های خارجی نیامدند به هر حال ایرانی‌هایی که قصد تماشای این بازی‌ها را دارند با توجه به مسافت نزدیک کیش و قطر و تفاوت هزینه‌ها می‌توانند در این جزیره اقامت داشته باشند.هزینه هر شب اقامت در هتل‌های قطر بالای ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان می‌شود، علاوه‌بر این تعداد هتل و اتاق در قطر کم است و همه تماشاچی‌ها، گردشگران و اعضای تیم‌ها را پوشش نمی‌دهد. ظرفیت دبی هم برای این رویداد کافی نیست. برای همین ما سعی می‌کنیم ظرفیت اقامت و استانداردها را در کیش تا جام‌جهانی بالا ببریم تا دست‌کم مسافران ایرانی را در این جزیره با قیمت مناسب و به مراتب مناسب‌تر از قطر پوشش دهیم. البته که حضور مسافران و تیم‌های خارجی در کیش مهم است، اما مسافران ایرانی برای ما مهم‌تر هستند.»
با این حال ایران در مسیر جذب گردشگران جام‌جهانی، رقبای قدرتمندی دارد و کشورهای دیگر حاشیه خلیج فارس مانند عربستان، امارات و حتی عمان تلاش هایی را برای مشارکت در جام‌جهانی آغاز کرده اند. در همین رابطه سایت خلیج آنلاین امارات چندی قبل نوشت:« کشورهای عربی منطقه تلاش دارند با استفاده از فرصت برگزاری جام‌جهانی فوتبال در قطر در سال ۲۰۲۲، زیان‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا را جبران کنند. کشورهای شورای همکاری خلیج فارس خود را برای استفاده اقتصادی از این رویداد جهانی برجسته در منطقه خلیج فارس از طریق گردشگری و استقبال از تماشاگران این رویداد ورزشی آماده می کنند.
نمونه کشورهایی که روی جام‌جهانی قطر حساب ویژه باز کرده، امیرنشین عمان است. این کشور دارای مناطق گردشگری، طبیعت، کوه، آبشار و بیابان‌های جذابی است و تلاش می کند خود را به مقصد تماشاگران فوتبالی تبدیل کند که از سراسر جهان خود را برای تماشای مسابقات جام‌جهانی فوتبال به قطر می رسانند.عمان در این چارچوب برای جذب 7 میلیارد و 700 میلیون دلار سرمایه خارجی برای توسعه توریسم برنامه ریزی کرده است تا در سال ۲۰۴۰ خود را به یکی از مقصدهای مهم جهانگردان تبدیل کند.»
با این حال مسئولان ایرانی معتقدند که کشورمان نسبت به دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس، مزایای بیشتری برای گردشگران جام‌جهانی دارد. مسلم شجاعی دستیار ستادی معاونت گردشگری در گفتگویی که آذر سال گذشته با خبرگزاری تسنیم داشته است، گفته است:« شمایل جاذبه‌هایی مانند مارینا، سافاری، فودکورت، هتل‌های برند و مجلل در تمامی کشورهای عربی همسایه قطر نظیر عربستان، امارات متحده عربی، کویت، عمان و ... یکسان است اما جاذبه‌های گرشگری موجود در ایران کاملا متفاوت و متمایز است و مجموعه‌ای از الگوهای متفاوت فرهنگی، سبک زندگی و تنوع اقلیمی را در برمی‌گیرد که در صورت هم‌افزایی و همکاری تمامی بخش‌های اجرایی می‌تواند تأثیر بسزایی در جذب و اقبال تماشاگران فوتبال داشته باشد.»
بنا به گفته شجاعی، در طراحی پروژه جهت 2022 هفت مقصد تهران، اصفهان، شیراز، یزد، کرمان و هرمزگان (جزایر کیش و قشم) به عنوان مقاصد اصلی برای ورد تماشاگران جام‌جهانی در نظر گرفته شده است تا ضمن برقراری پروازهای مستقیم از مقصد دوحه به این شهرها موجبات سهولت سفر علاقمندان به گردشگری ایران فراهم شود.
سکوت قطری‌ها، امیدواری ایرانی‌ها
در همین راستا با سفر اسفند گذشته ابراهیم رئیسی رئیس دولت سیزدهم به دوحه و دیدار با امیر قطر درخواست ایران برای مشارکت در برگزاری جام‌جهانی، به صورت جدی‌تری نسبت به قبل پیگیری شد. علی بهادری جهرمی سخنگوی دولت 10 اسفند در گفتگو با خبرگزاری ایرنا از دستور رئیس جمهور درباره تشکیل کارگروه ویژه ای برای جام‌جهانی قطر خبر داد:«برگزاری مسابقات جام‌جهانی قطر فرصتی ویژه برای جذب گردشگر، معرفی ظرفیت‌های فرهنگی، تاریخی و اجتماعی ایران به گردشگران و فعال‌سازی مجموعه‌های اقتصادی بخش دولتی و خصوصی است که می‌تواند هم در جهت خنثی‌سازی تحریم‌ها و هم ارائه چهره واقعی از ایران و شکست پروژه ایران‌هراسی مؤثر باشد.این برنامه دو هفته قبل از سفر رئیس‌جمهور به قطر به آیت‌الله رئیسی ارائه شد و در جریان سفر با مقامات قطری نیز رایزنی‌های مربوطه صورت گرفت.بر همین اساس رئیس‌جمهور به معاون اول دستور داد کارگروه ویژه‌ای برای هم افزایی و هماهنگی بیشتر دستگاه‌های مختلف دولتی در این جهت تشکیل شود.برنامه‌های پیشنهادی آماده شده در زمینه‌های مختلفی از جمله تسهیل تردد گردشگران، افزایش تعداد پروازها از تهران به دوحه و بالعکس، استفاده از کشتی‌های تفریحی و مسافربری دارای امکان اقامتی، دعوت از برخی تیم‌های شرکت‌کننده برای حضور در ایران و امثال اینهاست که برای ایام برگزاری مسابقات جام‌جهانی تهیه و در دست بررسی است.»
15فروردین و سه روز پس از قرعه برگزاری قرعه کشی جام‌جهانی در دوحه، رئیسی در گفتگو با امیر قطر بر مشارکت ایران در جام‌جهانی دوباره تاکید کرد. رئیسی در پاسخ به تماس تلفنی شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر با ابراز خرسندی از برگزاری مسابقات جام‌جهانی فوتبال در قطر و آرزوی موفقیت برای این کشور در برگزاری این رویداد ورزشی مهم، گفت:« جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد در جهت برگزاری هرچه بهتر و باشکوه‌تر بازی‌های جام‌جهانی، در جزیره کیش و سایر جزایر نزدیک به قطر هرگونه مساعدت و کمک مورد نیاز را ارائه کند و اطمینان داریم با برنامه‌ریزی‌هایی که انجام شده، جهانیان شاهد بازی‌های خاطره‌انگیزی خواهند بود.»
با این حال سکوت امیر قطر درباره پیشنهاد ایران، شائبه های جدی نبودن مشارکت ایران در جام‌جهانی را تقویت کرد. شیخ تمیم بن حمد آل ثانی در این تماس بدون واکنش به تقاضای رئیسی برای مساعدت و کمک مورد نیاز برای برگزاری جام‌جهانی گفت:« در این مسابقات بخوبی از برادران خود استقبال خواهیم کرد و گروهی که تیم ایران در آن قرار گرفته گروهی حماسی است و مطمئناً شاهد بازی‌های جذابی خواهیم بود.»
البته مسئولان ایرانی همچنان امیدوارند که همچنان بتوانند سهمی در سود اقتصادی 20 میلیاردلاری جام‌جهانی با حضور گردشگران خارجی در کیش و قشم داشته باشند. 21 فروردین حمید سجادی وزیر ورزش در گفتگویی با خبرگزاری خانه ملت در این باره گفت:«با توجه به حضور هواداران جام‌جهانی در مناطق آزاد می‌توانیم ظرفیت حمل و نقل عمومی به ویژه دریایی برای این فرصت پیش آمده را رونق دهیم.پیشنهاد دو شهر کیش و قشم برای میزبانی از هواداران جام‌جهانی می تواند به محکم‌شدن روابط دو کشور در تعاملات و ارتباطات ختم شود. شهرهای جنوبی کشور به ویژه جزیره زیبای کیش در بحث هتلینگ و خدماتی که به گردشگرها باید بدهیم، مجهزتر است و جلسات هماهنگی در قالب دیدار و گفت‌و‌گو شروع شده است.»
رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی هم گفته است:« پیش بینی می‌شود ۵۰۰ هزار نفر از ایران برای تماشای بازی‌های جام‌جهانی به قطر سفر کنند که براساس توافق‌های صورت گرفته سعی می‌شود علاوه بر مسافران داخلی، گردشگرانی از خارج کشور و همچنین در صورت امکان شرایط حضور برخی تیم‌ها نیز فراهم شود.این پشتیبانی‌ها در سه بخش حمل و نقل هوایی، دریایی و اسکان مسافران داخلی و خارجی خواهد بود.اکنون در حال برنامه‌ریزی هستیم تا زمینه‌ای فراهم شود علاقه مندان و گردشگران خارجی در اوقات فراغت خود با سفر به ایران از جاذبه‌های کشورمان نیز بازدید کنند.»
عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث فرهنگی و گردشگری نیز با بیان اینکه تلاش بر این است تا جمعیت بزرگی که برای دیدن جام‌جهانی قطر بتوانند به ایران آمده و امکانات لازم را در این مورد فراهم کنیم گفت:« در کیش که فرودگاه سوم ایران است تدارکات خوبی پیش‌بینی شده و نیاز به ویزا ندارد و گردشگران برای اقامت می‌توانند استفاده کنند که در مجموع در مناطق آزاد از جمله قشم شرایط فراهم است، همچنین این امکان وجود دارد که گردشگر مستقیم از دوحه به شهرهای مهمی که از سمت ایران تعیین شده پرواز کرده و در فرودگاه ویزا بگیرد و از اقدامات گردشگری استفاده کند.
حضور گردشگران خارجی منتفی شد؟
در همین راستا 21 جاسم سیف‌السلیطی وزیر حمل‌ونقل قطر و رئیس قطری کمیسیون مشترک اقتصادی تهران و دوحه یک‌شنبه این هفته در کیش در راستای همکاری‌های مشترک در جام‌جهانی با مقام‌های ایرانی دیدار کرد. آن طور که رسانه‌ها خبر داده اند ایران و دولت قطر در راستای توسعه همکاری‌ها در حوزه حمل و نقل هوایی و جام‌جهانی ۶ سند و توافقنامه امضا کردند.
به نظر می رسد مهم‌ترین تفاهم امضا شده بین ایران و قطر در این سفر افزایش پروازها بین ایران قطر در زمان برگزاری جام‌جهانی است و خبری از تفاهم درباره حضور گردشگران خارجی در کیش و قشم منتشر نشده است. در همین رابطه میراکبر رضوی سخنگوی سازمان هواپیمایی از امضای ۳ سند همکاری در حوزه حمل‌و نقل هوایی بین روسای سازمان هواپیمایی کشوری ایران و قطر در جزیره کیش خبر داد و گفت:« در زمان برگزاری مسابقات جام‌جهانی ۲۰۲۲، همکاری‌های لازم در خصوص افزایش پروازهای مسافری بین دو کشور انجام می‌شود.»
در چنین شرایطی به نظر می رسد که خواب مسئولان ایرانی برای مشارکت در جام‌جهانی تعبیر نشود، به خصوص که با توجه به محدودیت‌های اجتماعی در ایران، گردشگران خارجی حاضر در جام جهانی چندان راغب به حضور در کیش و قشم نخواهند بود تا سهم‌مان از برگزاری جام‌جهانی در کشور همسایه جنوبی غربی صفر باشد!