سعید احمدیان/ خبرگزاری ایرنا- با صحبت‌های دیروز کیومرث هاشمی در حاشیه بازدید از اردوی تیم ملی کشتی، به نظر می‌رسد فوتبال ایران قرار است به سمت سلامت اقتصادی و مالی با سرعت بیشتری حرکت کند. به خصوص که در دو دهه اخیر با افزایش سرسام‌آور و نجومی قرارداد فوتبالیست‌ها و هزینه‌های چند صد میلیاردی باشگاه‌ها که عمدتا وابسته به منابع مالی عمومی هستند، شاهد افزایش فساد و سوء‌استفاده‌های مالی گسترده در سایه عدم نظارت و شفافیت مالی بوده‌ایم. چالش بزرگی که سبب شده جلوگیری از ریخت‌وپاش‌های مالی که آورده‌ای برای ورزش کشور نداشته، تبدیل به یک مطالبه عمومی شود.
فیرپلی مالی قانون می‌شود
در این راستا، وزیر ورزش ۱۹ فروردین ماه در حاشیه بازدید از اردوی تیم‌های ملی کشتی آزاد و فرنگی در جمع خبرنگاران خبر داد که فیرپلی مالی در ورزش ایران و به خصوص فوتبال قرار است اجرایی شود و این مطالبه در برنامه هفتم توسعه گنجانده شده است: «در قانون برنامه هفتم یک حکمی آورده‌ایم به عنوان فیرپلی مالی که نیاز و ضرورت در فوتبال ما است. این کار چهار دهه است که یوفا دارد انجام می‌دهد و ما نیز جزو اولین کشورها در آسیا هستیم که این موضوع را تصویب کرده است. سه‌شنبه نشست مشترکی با تیم‌های لیگ برتر فوتبال داریم که بتوانیم یک آیین‌نامه خوبی را پیش‌بینی کنیم و خیلی از نگرانی‌ها و حرف و حدیث‌ها پیرامون بودجه باشگاه‌ها را از بین ببریم.»
موضوع فیرپلی مالی یا همان قوانین جوانمردانه مالی در تبصره یک ماده ۷۸ برنامه ۵ ساله هفتم توسعه گنجانده شده است. البته این مسئله نه تنها برای فوتبال بلکه برای تمامی لیگ‌های رشتههای دیگر هم اجرایی شود.
در تبصره یک ماده ۷۸ آمده است: «به منظور ارتقای سلامت اقتصادی، نظام پایش (کنترل) مالی و پیشرفت سرمایه‌گذاری پایدار در باشگاه‌ها، وزارت ورزش و جوانان مکلف است با همکاری فدراسیون‌هایی که تیمگان (لیگ) حرفه‌ای دارند، آیین‌نامه مالی بازی جوانمردانه را تهیه نموده و حداکثر ظرف شش ماه به تصویب مجمع عمومی فدراسیون‌های مربوط برساند.»
ولنگاری مالی و افزایش فساد در فوتبال
«به جرات می‌توان گفت که مهمترین عامل به فساد کشاندن فوتبال، استفاده این رشته ورزشی از بودجه‌های هنگفت دولتی و شبه دولتی و عدم نظارت بر هزینه کرد آن است.» این یکی از بندهای پرونده فساد در فوتبال است که بهمن‌ماه سال ۹۶ در مجلس قرائت شد، پرونده‌ای که یکی از بخش‌های مهم آن اشاره به عدم شفافیت مالی و فساد ناشی از آن در فوتبال ایران بود و مستندات آن نشان میداد که چقدر فوتبال ایران از نداشتن فیرپلی مالی ضربه خورده است.
در بند «ج» پرونده فساد در فوتبال با عنوان « هزینه کرد غیرشفاف منابع مالی فدراسیون» آمده بود: «فدارسیون فوتبال و اکثر باشگاه‌های کشور از منابع مالی دولتی و مراکز نیمه دولتی و عمومی استفاده می‌کنند. منابع مالی فدراسیون، شامل کمک‌های فدراسیون بین‌المللی فوتبال، کنفدراسیون فوتبال آسیا، بودجه وزارت ورزش و جوانان، اسپانسرینگ به همراه حق پخش تلویزیونی، فروش بلیت و شرکت‌های تاسیس شده اقتصادی است. یکی از مهمترین دلایل وجود فساد در فوتبال ایران را می‌توان، منابع مالی دولتی و عدم شفافیت در هزینه‌کرد آن دانست. به عنوان نمونه مدیرعامل یکی از باشگاه‌های مشهور، به بهانه نبود بودجه کافی، ۱۱ شرکت اقتصادی تاسیس کرده و همچنین در پوشش‌های مختلف مبادرت به انجام واردات می‌کرد.»
در این پرونده اشاره شده بود که «فدراسیون فوتبال و اکثر باشگاه‌های استفاده کننده از منابع مالی عمومی در پاسخ به مکاتبات کمیسیون در این باره از ارائه اطلاعات، سرباز زده‌اند و تلاش شده با ارائه اطلاعات غیرواقعی کمیسیون را منحرف نمایند.»
در بند «د» با عنوان «استفاده از باشگاه‌ها از بیت‌المال و منابع مالی عمومی» از عدم شفافیت مالی باشگاه‌ها انتقاد شده بود:« ۱- بیش از ۹۰ درصد از ۱۶ تیم لیگ برتر و ۲۶ تیم لیگ دسته یک، وابسته به نهادهای عمومی و دستگاه‌های دولتی، صنعتی و نظامی است. اگرچه به دلیل عدم شفافیت مالی و پنهان‌کاری باشگاه‌ها که خود یکی از مهمترین آسیب‌ها در این بخش می باشد، از مبلغ دقیق هزینه‌های فوتبال، اطلاع دقیقی در دست نیست ولی بر اساس برآورد دستگاه‌های نظارتی، این رقم بیش از ۱۰ هزار میلیارد ریال در سال تخمین زده می‌شود که نبود نظارت از سوی دستگاه‌های ذیربط، زمینه مناسبی را برای ایجاد فساد توسط افراد سودجو فراهم آورده است.
۲ ـ در اکثر باشگاه‌های فوتبال به دلیل فرمایشی بودن اعضاء هیات مدیره، عدم نظارت بر عملکرد مدیران عامل در هزینه کرد منابع مالی و تاسیس شرکت‌های اقتصادی تو در تو، انتصاب افراد با مدارک تحصیلی غیر مرتبط در امور نظارت مالی به عنوان ذیحساب از سوی مدیران عامل (به عنوان نمونه ذیحسابان منصوب اسبق در باشگاه‌های پرسپولیس و استقلال، متخصص کشاورزی و تربیت بدنی بودند) و... اسباب فرار آنها از مقررات و ضوابط نظارتی فراهم آمده و همین نکته موجب عدم شفافیت و بی انضباطی در صورت وضعیت‌های مالی اکثر باشگاه‌های کشور گردیده است.
AFC هم وارد می‌شود
با توجه به این شرایط اجرای قانون فیرپلی مالی در فوتبال ایران احساس می‌شد، قانونی که از سال ۲۰۱۰ در فوتبال اروپا اجرایی می‌شود و تلاش می‌کند سلامت اقتصادی در فوتبال اروپا، رشد کند.
ترجمه خلاصه این قانون این است که هزینه و درآمد تیم‌ها باید برابر باشد و آنها نباید بدهی داشته باشند.
فوتبال آسیا هم با توجه به تاکیدات کنفدراسیون فوتبال آسیا قرار است به این سمت برود، مسئله‌ای که اهمیت اجرای قانون فیرپلی مالی را در فوتبال ایران ضروری کرده است. به خصوص که باشگاه‌های کشورمان برای گرفتن مجوز حرفه‌ای ملزم به تسویه بدهی‌ها و شفافیت مالی هستند.
مصطفی زارعی، رئیس کمیته صدور مجوز حرفه‌ای فدراسیون فوتبال در مصاحبه‌ای که چندی پیش در این رابطه با ایرنا داشت، درباره اجرای قانون فیرپلی مالی در فوتبال آسیا اینطور توضیح داده بود: «بحث فیرپلی مالی در فوتبال آسیا به آن سخت‌گیری که در فوتبال اروپا اجرا می‌شود، نیست. در صورت اجرایی شدن در حدی خواهد بود که منابع مالی ورودی و خروجی مشخص باشد و نسبت پولی که وارد باشگاه و از آن خارج می‌شود، متعادل باشد. همچنین نسبت پول و بودجه‌ای که برای تیم اول نسبت به سایر تیم‌ها هزینه می‌شود باید متعادل باشد.»
البته مهدی تاج، رئیس فدراسیون فوتبال هم تابستان سال گذشته از رفتن فوتبال ایران به سمت اجرای قانون فیرپلی مالی با تصویب سقف بودجه و قانون جدید نقل‌وانتقالات خبر داده بود و هشدار داده بود « ۱۶ باشگاه زیان‌ده هستند و اگر این مسیر ادامه پیدا کند، فوتبال رو به سکون می‌رود.»
حال با توجه به تاکید وزیر ورزش و آمدن فیرپلی مالی در قانون به نظر می‌رسد باشگاه‌های فوتبال که در ۲ دهه اخیر با استفاده از عدم شفافیت مالی، با یک ولنگاری مالی و فساد گسترده روبرو بوده‌اند، باید خودشان را برای اجرای قوانین سفت و سخت مالی آماده کنند، قوانینی که فضای فوتبال را به سمت پاک شدن خواهد برد.
هزینه فوتبال باید از درآمد فوتبال باشد
کاظم اولیایی، مدیرعامل اسبق فوتبال و رئیس سابق اتحادیه فوتبال در گفت‌وگو با ایرنا درباره اجرایی شدن فیرپلی مالی در فوتبال به ایرنا گفت: معتقدم فیرپلی درست‌ترین مسیر برای کسب درآمد از فوتبال است. اگر فیرپلی مالی در فوتبال ایران اجرا نمی‌شد، در سال‌های آینده باشگاه‌ها و فوتبال ایران به شدت با مشکل مواجه می‌شدند.
وی افزود: این قانون از سال ۲۰۱۱ در اروپا اجرا می‌شود و در آسیا نیز در چند سال اخیر به صورت داوطلبانه از سوی کشورها در حال اجرا شدن است و اگر اجباری می‌شد خیلی از تیم‌های ما با مشکل مواجه می‌شدند.
اولیایی با بیان اینکه فیرپلی مالی بر اینکه چقدر در فوتبال هزینه شود، محدودیت نگذاشته است، بلکه می‌گوید که باید هزینه‌هایی که در فوتبال می‌شود از درآمدی باشد از که فوتبال به دست آید، تاکید کرد: در این قانون از کجا آورده‌اید ملاک است. به همین خاطر فیفا تاکید دارد که نباید خارج از درآمدی که از فوتبال کسب می‌شود، در این رشته هزینه شود و با اجرای فیرپلی مالی، راه بر هزینه پول‌های زیرمیزی و پول‌هایی که منبع آن مشخص نیست، بسته می‌شود.
مدیرعامل اسبق استقلال با اشاره به اینکه به همین خاطر فیفا بر خلق ثروت از فوتبال توسط کارآفرینان فوتبال تاکید دارد، یادآور شد: امیدوارم این قانون اجرا شود. سال‌های گذشته هم مجلس مصوباتی برای پرداخت حق پخش تلویزیونی داشت اما فوتبال زورش نرسید.
فیرپلی مالی بدون حق‌پخش بی‌معنی است
هوشنگ نصیرزاده، مدیرعامل باشگاه تراکتور نیز در این باره در گفت‌وگو با ایرنا گفت: فیرپلی مالی به دنبال محدودسازی هزینه در فوتبال نیست، بلکه به دنبال این است پولی که وارد فوتبال می‌شود تمیز باشد و از مسیر فوتبال کسب شده باشد.
وی افزود: باید ورودی و خروجی پول در باشگاه‌ها شفاف باشد و پولی که وارد باشگاه می‌شود، کاملا منبع آن مشخص باشد.
نصیرزاده تصریح کرد: علاوه بر این با توجه به این قانون، برگزارکننده مسابقات اجازه دارد هر زمانی که بخواهد اسناد مالی باشگاه‌ها را بررسی کند.
مدیرعامل باشگاه تراکتور با بیان اینکه چشم‌انداز روشنی از اجرای فیرپلی مالی در فوتبال ایران نمی‌بیند، اظهار داشت: راه‌های درآمدزایی در فوتبال ایران بسته است و درآمدی وجود ندارد که بخواهد بر اساس آن هزینه شود، نه در بحث بلیط فروشی، نه در موضوع فروش محصولات و از همه مهم‌تر در بخش حق پخش تلویزیونی، باشگاه‌ها درآمدی ندارند که بخواهند آن را هزینه کنند.
وی با بیان اینکه ۶۰ تا ۷۰ درصد درآمد باشگاه‌های خارجی از حق پخش تلویزیونی است، افزود: برای اجرای فیرپلی مالی در ایران باید راه‌های درآمدزایی فوتبال از جمله حق پخش تلویزیونی باز شود.