سعید احمدیان/ اتاق ایران آنلاین- از اواخر دهه 70 وقتی علی فتح‌الله‌زاده، مدیرعامل وقت استقلال با یک پیشنهاد 150 میلیون تومانی، مهدی هاشمی‌نسب را از پرسپولیس به استقلال آورد، نزدیک به 25 سال می‌گذرد. چنین رقمی آن روزها یک رقم بی‌سابقه در فوتبال ایران بود که مدافع وقت پرسپولیس را تبدیل به گران‌ترین بازیکن کرد. حالا، بیش از دو دهه از آن روز می‌گذرد و ارزش قراردادهای فوتبال 100 برابر شده به گونه ای که مبلغ قرارداد فوتبالیست‌هایی در سطح هاشمی‌نسب به حداقل 15 میلیارد رسیده است.
البته این متوسط قراردادها در فوتبال ایران است و منابع غیررسمی از قراردادهای 40 تا 50 میلیاردی برخی بازیکنان برای یک سال هم خبر می‌دهند، رقمی که بر رشد 300 برابری ارزش قراردادهای فوتبال نسبت به اواخر دهه 70 حکایت دارد.
این رشد کهکشانی، بازیکنان لیگ فوتبال ایران را به گران‌قیمت‌ترین ورزشکاران کشور تبدیل کرده است که رقم قراردادشان فاصله زیادی با دیگر رشته‌های ورزشی دارد. البته فوتبال در تمام جهان، پول‌سازترین ورزش دنیاست؛ اما افزایش بی‌رویه و بی‌قاعده هزینه‌های باشگاه‌های ایران که اکثر قریب به اتفاق‌شان از بودجه عمومی و دولتی استفاده می‌کنند، فضای اقتصادی این رشته ورزشی را در ایران نسبت به فوتبال حرفه‌ای دنیا متفاوت کرده است.
فوتبال دنیا با استفاده از درآمدهایی مانند حق‌پخش تلویزیونی، کپی‌رایت و تبلیغات توانسته است به صنعتی سودده تبدیل شود؛ اما در ایران با توجه به انحصاری که صداوسیما در مسئله پخش تلویزیونی دارد، به باشگاه‌ها پولی برای پخش مسابقات فوتبال پرداخت نمی‌کند تا باشگاه‌ها عملاً از مهم‌ترین راه درآمدزایی فوتبال که نزدیک به 70 درصد هزینه‌ها را تأمین می‌کند، محروم شوند.
با وجود بسته بودن راه‌های درآمدزایی در فوتبال ایران، هزینه‌های تیمداری که بخش اعظم آن را قراردادهای بازیکنان و مربیان تشکیل می‌دهد، رشد سرسام آور بدون قاعده‌ای داشته است و در نزدیک به 25 سال، همان‌طور که اشاره شد رقم قرارداد بازیکنان، رشد 300 برابری کرده است.
سقف بودجه برای کشیدن ترمز هزینه‌های فوتبال
با توجه به افزایش سرسام‌آور هزینه‌ها، پای نهادهای نظارتی و سازمان بازرسی به فوتبال باز شد تا این هزینه‌ها کنترل شود. بیست‌وسومین دوره لیگ برتر فوتبال باشگاه‌های کشور در حالی هفته‌های پایانی را پشت سر می‌گذارد که فدراسیون فوتبال پیش از شروع این فصل با توجه به ورود نهادهای نظارتی و قضایی به هزینه‌های نجومی که در فوتبال می‌شود، برای شفافیت مالی و همچنین کنترل هزینه‌ها، قانون سقف بودجه را برای باشگاه‌های لیگ برتری تعیین کرد.
با توجه به این قانون، برای هزینه باشگاه یک مبلغ معین مشخص شد. بر اساس این قانون، سقف 250 میلیاردی برای بودجه باشگاه‌ها تعیین شد، البته این سقف برای تیم‌های حاضر در لیگ قهرمانان فوتبال آسیا تا 325 میلیارد تومان افزایش پیدا کرد. تا 20 درصد این رقم هم باشگاه‌ها می‌توانستند بابت آپشن‌های قرارداد، بیشتر هزینه کنند.
با توجه به این قانون، باشگاه‌های لیگ برتر باید رقم بودجه سالیانه‌شان را به این فدراسیون اعلام می‌کردند تا از هزینه‌های خارج از این سقف جلوگیری شود.
بودجه اعلامی باشگاه‌ها برای فصل جاری به این شرح بود: استقلال 330 میلیارد، پرسپولیس 325 میلیارد + 20 درصد آپشن (65 میلیارد)، سپاهان 390 میلیارد، تراکتور 329 میلیون و 250 میلیون، ذوب‌آهن 180 میلیارد، گل‌گهر 282 میلیون و 481 میلیون، شمس آذر 90 میلیارد تومان، آلومینیوم اراک 120 میلیارد، مس رفسنجان 180 تا 220 میلیارد، استقلال خوزستان 90 میلیارد تومان، صنعت نفت آبادان 130 میلیارد، هوادار 72 میلیارد و 600 میلیون، نساجی 184 میلیارد و 300 میلیون، پیکان 65 میلیارد، فولاد 300 میلیارد، ملوان 180 میلیارد.
با توجه به بودجه اعلامی، باشگاه‌های لیگ برتر در لیگ امسال، 3353 میلیارد تومان هزینه کرده‌اند که نسبت به هزینه‌های فصل قبل تیم‌ها بیش از 40 درصد رشد داشته است
افزایش 6 برابری هزینه‌های فوتبال ایران در 3 سال
بر اساس جداول هزینه‌کرد باشگاه‌ها بیستمین دوره لیگ برتر (1400-1399)، بیست و یکمین دوره لیگ برتر (1400-1401، بیست و دومین دوره لیگ برتر، (۰1402-1401) و بیست و سومین دوره لیگ برتر (1403-1402) میزان هزینه باشگاه‌ها برای پرداخت قرارداد بازیکنان و اعضای کادر فنی (بدون آپشن‌ها) به ترتیب حدوداً 572، 929، 2380 و 3353 میلیارد تومان بوده است. به عبارتی میزان هزینه‌کرد باشگاه‌ها از فصل بیستم به بیست و یکم 62.4 درصد و از فصل بیست و یکم به بیست و دوم 156.2 درصد و از فصل بیست و دوم به فصل بیست و سوم 40 درصد افزایش یافته است.
در فصل جاری، گرچه هزینه‌های فوتبال نسبت به فصل قبل 110 درصد کمتر رشد کرده؛ اما مقایسه هزینه‌های قراردادهای فوتبال در سه سال گذشته نشان می‌دهد که هزینه باشگاه‌ها از بیست‌ویکمین دوره تا بیست و سومین دوره لیگ که در حال برگزاری است، 486 درصد رشد داشته و نزدیک به 6 برابر شده است.